Miejsca mocy

Polska Jerozolima

 1/5 

Około 1595 roku Mikołaj Zebrzydowski i jego żona, Dorota z Herbutów ujrzeli z okien zamku, ponad zboczem sąsiedniej góry Żarek niecodzienne zjawisko: jaśniejące nieziemskim blaskiem trzy krzyże. Obserwowali je, aż zniknęły wraz z ostatnimi promieniami zachodzącego słońca. To zdarzenie natchnęło Zebrzydowskiego, aby w miejscu pojawienia się krzyży zbudować kościół.Dawny kamieniołom na północno-zachodnim zboczu Góry Lanckorońskiej zdradza geologiczne dzieje tego obszaru sięgające dziesiątków milionów lat. Na szczycie wzniesienia (wówczas góry Upik), na przełomie XII i XIII wieku niemieccy osadnicy zbudowali drewniany gródek strażniczy. W XIV wieku król Kazimierz Wielki nietrwałe drewno zastąpił kamieniem. Całkiem spora warownia strzegła traktu handlowego i jednocześnie stanowiła siedzibę starostwa niegrodowego. Była również miejscem owego legendarnego zdarzenia, kiedy to Zebrzydowscy ujrzeli jaśniejące krzyże, a ich mistyczna wizja stała się symbolicznym fundamentem przyszłej świątyni.

Kiedy w 1596 roku Hieronim Strzała, dziedzic sąsiedniej Dąbrówki, wyruszał na pielgrzymkę do Ziemi Świętej, Zebrzydowski uznał, iż nadarza się znakomita okazja, aby pozyskać z Jerozolimy plan autentycznego kościoła wznoszącego się w miejscu ukrzyżowania Jezusa Chrystusa i poprosił dawnego dworzanina o przysługę. Strzała przywiózł ze sobą nie tylko plan kościoła Krzyża Świętego, ale i gipsowy model Grobu Pańskiego. Znawcy tematu podejrzewają, że to wtedy zrodził się pomysł stworzenia pośród wzniesień Pogórza Wielickiego „polskiej Jerozolimy”. Jednakże z rozpoczęciem budowy kaplicy Ukrzyżowania Zebrzydowski zwlekał trzy lata, prawdopodobnie czekając na jubileuszowy 1600 rok.

Opiekę nad kopią jerozolimskiej Kalwarii powierzył bernardynom, którym potrzebny był klasztor i dlatego 1 grudnia 1602 roku podpisał stosowny akt fundacji i darowizny:

Na wieczną rzeczy pamiątkę przez niniejszy dokument wszystkim niech będzie jawne i znane, że my, Mikołaj Zebrzydowski (...) wybudowaliśmy w dobrach naszych rodowych, w Zebrzydowicach (...) kościół z kamienia łamanego pod wezwaniem Świętego Krzyża, na wzór kaplic jerozolimskich na Górze Kalwarii. (...) Przyrzekamy i zobowiązujemy się do wybudowania u podnóża Góry klasztoru dla braci.

2 sierpnia 1603 roku, w obecności legata papieskiego, położono kamień węgielny, a pod fundamenty przyszłego kościoła Zebrzydowski wrzucił kosztowności i złote monety. A że wówczas okoliczne lasy pełne były rabusiów, w nocy z 2 na 3 sierpnia wszystko rozkopano i skradziono wartościowe przedmioty. Równolegle z pracami prowadzonymi przy wznoszeniu kościoła dla bernardynów, od 1604 roku rozpoczęto budowę kolejnych kaplic. Wielkim świętem okazał się dzień 4 października 1609 roku, kiedy poświęcono kościół i klasztor.